Οι ολικές οδοντοστοιχίες (μασέλες, μάσκες) είναι κινητές προσθετικές εργασίες που κατασκευάζονται για ασθενείς οι οποίοι έχουν χάσει τα δόντια της μίας ή και των δύο γνάθων τους.
Η ολική οδοντοστοιχία ( ο. ο. ) είναι ένα τεχνητό υποκατάστατο των φυσικών δοντιών και στη συνηθέστερη μορφή της αποτελείται από μια ακρυλική (πλαστική) βάση πάνω στην οποία είναι τοποθετημένα στην κατάλληλη θέση δόντια ακρυλικά ή πορσελάνινα.
Η κατασκευή μιας ο. ο. απαιτεί ειδικές γνώσεις που μόνο ο οδοντίατρος διαθέτει. Ο οδοντοτεχνίτης είναι ο συνεργάτης του οδοντιάτρου που διεκπεραιώνει τα εργαστηριακά στάδια κατασκευής, αλλά σε καμία περίπτωση δεν διαθέτει την απαιτούμενη εκπαίδευση, τις αναγκαίες ιατροβιολογικές γνώσεις, την κλινική εμπειρία αλλά ούτε και το νόμιμο δικαίωμα να φέρει εις πέρας την κλινική διαδικασία κατασκευής μιας ο. ο.
Το πρώτο βήμα για την κατασκευή μιας ο. ο. είναι η λήψη από τον οδοντίατρο λεπτομερούς ιστορικού που αφορά τόσο την γενική υγεία όσο και τη στοματική κατάσταση του ασθενούς. Ακολουθεί η κλινική εξέταση και η λήψη αποτυπωμάτων (μέτρων). Στη συνέχεια γίνονται οι λεγόμενες καταγραφές που θα δείξουν τη θέση που πρέπει να έχουν τα τεχνητά δόντια έτσι ώστε να φαίνονται αισθητικά ωραία και να λειτουργούν κατά το δυνατόν αρμονικά. Συνήθως απαιτούνται μια ή περισσότερες δοκιμές (πρόβες) μετά από τις οποίες ακολουθεί η ολοκλήρωση και παράδοση της ο. ο. Συνολικά απαιτούνται κατά μέσο όρο 6–8 ραντεβού.
Όπως είναι γνωστό, δεν υπάρχει τέλειο τεχνητό υποκατάστατο των υγιών δοντιών (γι’ αυτό και η πρόληψη είναι πάρα πολύ σημαντική-προσέχουμε τα δόντια μας για να τα έχομε μέχρι τα γεράματα). Κατά συνέπεια, ο ασθενής που θα “φορέσει” ο. ο., αναπόφευκτα θα περάσει από κάποιο στάδιο προσαρμογής κατά τη διάρκεια του οποίου θα πρέπει να επιδείξει αρκετή υπομονή και επιμονή.
Τις ο. ο. θα πρέπει να μάθει ο ασθενής να τις χρησιμοποιεί, όπως μαθαίνει κάποιος να κολυμπά, να κάνει ποδήλατο, σκι, κ.λ.π. Οι τυχόν τραυματικές εμπειρίες της αρχικής φάσης δεν θα πρέπει να τον απογοητεύσουν. Το πόσο γρήγορα θα συνηθίσει κάποιος τις καινούργιες οδοντοστοιχίες εξαρτάται από την ηλικία, τη γενική υγεία, την κατάσταση των ούλων και των μυών, τυχόν προηγούμενη εμπειρία με οδοντοστοιχίες κ.λ.π.
Επομένως, ειδικά τις πρώτες εβδομάδες, ο ασθενής θα πρέπει να βρίσκεται σε επαφή με το γιατρό του, ο οποίος μπορεί να τον βοηθήσει να ξεπεράσει τα όποια προβλήματα παρουσιαστούν όπως για παράδειγμα είναι οι τραυματισμοί “χτυπήματα” των ουλών από τις ο. ο. , προβλήματα φώνησης, δυσκολίες στη μάσηση κ.λ.π. Ο ασθενής δεν θα πρέπει να επιχειρήσει να κόψει ή να τροχίσει την οδοντοστοιχία μόνος του γιατί μπορεί να την καταστρέψει. Ο οδοντίατρος είναι ο μόνος αρμόδιος για να κάνει τις ενδεικνυόμενες ρυθμίσεις.
Αφού περάσει το πρώτο στάδιο προσαρμογής και ο ασθενής μάθει να χρησιμοποίει ικανοποιητικά τις ο. ο. του, πάλι θα πρέπει να γίνεται ένας έλεγχος από τον οδοντίατρο τουλάχιστον ανά εξάμηνο, για να ελέγχεται η κατάσταση του στόματος αλλά και των οδοντοστοιχιών.
Επειδή το οστούν (κόκαλο) και τα ούλα μετά την απώλεια των φυσικών δοντιών απορροφώνται (υποχωρούν) λόγω μιας δια βίου συνεχιζόμενης και μη αντιστρεπτής διαδικασίας που λαμβάνει χώρα, οι ο. ο. θα χρειαστούν κάποια στιγμή αναγόμωση (γέμισμα) για να εφαρμόσουν ξανά ικανοποιητικά πάνω στα ούλα. Ο οδοντίατρος είναι και πάλι ο μόνος αρμόδιος για να κρίνει το πότε και με ποιόν τρόπο θα γίνει αυτό.
Πρέπει βέβαια να τονιστεί ότι οι ο. ο. δεν είναι ότι καλύτερο μπορεί να προσφέρει ο οδοντίατρος στους ασθενείς του. Τις χρησιμοποιούμε γενικά σε δύο περιπτώσεις:
α) Όταν είναι αδύνατον να κατασκευαστεί άλλου είδους προσθετική εργασία που να είναι πιο σταθερή (π.χ. όταν είναι αδύνατη η τοποθέτηση οδοντικών εμφυτευμάτων που θα στηρίζουν κάποια τέτοια εργασία).
β) για οικονομικούς λόγους δεδομένου ότι γενικά είναι μια πιο φθηνή κατασκευή σε σχέση με άλλες προσθετικές εργασίες.
Είναι μεγάλο λάθος να πιστεύουν οι ασθενείς ότι βγάζοντας όλα τους τα δόντια και βάζοντας ο. ο. θα λύσουν και όλα τα οδοντιατρικά τους προβλήματα. Αν οι ο. ο. ήταν καλύτερες από τα δόντια, ο Θεός θα μας έφτιαχνε εξαρχής με ο. ο. Δυστυχώς οι ο. ο. έχουν εγγενείς αδυναμίες και περιορισμούς ως προς τη μάσηση της τροφής (π. χ. είναι πολύ δύσκολο να κόψει κάτι με τα μπροστινά δόντια ή να μασήσει σκληρές τροφές χωρίς να εκτοπιστούν οι ο. ο.). Αυτό γίνεται κατανοητό από το γεγονός ότι οι ο. ο. δεν συγκρατούνται από φυσικά δόντια ή εμφυτεύματα αλλά απλώς “κάθονται” πάνω στα ούλα.
Στις μέρες μας η χρήση των ο. ο. έχει μειωθεί αισθητά λόγω της βελτίωσης της στοματικής υγείας στο γενικό πληθυσμό (πολλοί ασθενείς διατηρούν τα φυσικά τους δόντια για περισσότερα χρόνια) αλλά και λόγω της χρήσης οδοντικών εμφυτευμάτων (“φυτευτά” δόντια).
Η χρήση των εμφυτευμάτων είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη και κλινικά δοκιμασμένη εδώ και πολλά χρόνια. Αποτελεί πλέον συνηθισμένη και ασφαλή κλινική πρακτική και μπορεί να δώσει ικανοποιητικές λύσεις σε προβλήματα που δεν μπορούν αλλιώς να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά.
Για παράδειγμα, παρέχουν στις προσθετικές εργασίες που στηρίζονται πάνω τους, άριστη συγκράτηση και σταθερότητα, με αποτέλεσμα να αποφεύγονται τα περισσότερα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς με ο. ο. , στους οποίους δίνεται πλέον η δυνατότητα να κόβουν και να μασούν ακόμη και σκληρές τροφές χωρίς ιδιαίτερο πρόβλημα.